Dimri

E diel pasdite; temperatura jashtë është 10° C dhe koha është me diell e me pak vranësira. Ju paraqesim Parisin në dimër. E vetmja veti e kohës që më çudit sot është qielli i hapur, sepse zakonisht Parisi është qytet bojë hiri. Kjo ngjyrë i shkon për shtat, prandaj edhe gjatë vjeshtës e dimrit ai ruan bukurinë dhe hijeshinë e tij të shumëpërfolur. Gjithsesi, diçka i mungon—jo vetëm sot por gjatë të ashtuquajturit «dimër» në përgjithësi: dëbora. Nuk ka pasur asnjë dimër gjatë jetës sime kur të mos kem parë dëborë. Tek vendet ku kam jetuar më parë, në Korçë dhe në Ustër, dimri ka reshje të bollshme gjatë dimrit. Edhe këtu reshjet nuk mungojnë, por gjithmonë bien në trajtë shiu. Për pasojë, dimri këtu mbetet veçse një zgjatim i vjeshtës, disi më i gjatë, disi më i ftohtë, por përsëri pa dëborë.

Para disa ditësh u kujtova se ishte janar. Ende s'kisha parë dëborë këtë dimër. Në Drenovë dëbora e parë zakonisht binte në fund të nëntorit ose në fillim të dhjetorit. Bëhej bujë e madhe kur ajo binte më 6 dhjetor, ditën e Shën Kollit, sepse të gjithë i afroheshin babit (që quhet Niko) dhe i thoshin se «Shën Kolli mjekërbardhë e solli dëborën». Sado mosbesues që jam, nuk kisha si ta mohoja besimin e tyre kur pikërisht dëbora e parë përkonte me këtë datë. Çuditërisht, kjo ndodhte shumë më shumë nga ç'do të dëshironte mendja ime shkencore dhe shpjegimi nuk i gjendej. Nejse, këtë e kam futur në ato ngjarje që i quaj «rastësi» ose «përkohësisht të pashpjegueshme». Në Ustër dëbora fillonte po në atë kohë. Dimri ishte më i acartë dhe ndonjëherë shikonim dëborë dhe në fund të tetorit. Në Dartmouth gjithashtu, madje ndodhte që të binte njëherazi dëborë gjer tek mesi. Ndërsa këtu pritja ende vazhdon.

Po flisja me shoqen time Marion parmbrëmë dhe i thashë se më kishte marrë malli për dëborë. M'u përgjigj duke më thënë se është ende shpejt për të pritur dëborë, se duhet të prisja shkurtin. Vërtet «shkurti shkurton urët» siç thonë në Shqipëri, por përsëri dyshoj për Parisin. Ndoshta moti do të ftohet pak dhe reshjet do të shpeshtohen, ama nuk besoj se do të bjerë dëborë. Kjo do të më gëzonte jashtë mase dhe zotat nuk mund ta lejojnë një gjë të tillë. Prandaj, tani për tani, po e gjej dëborën në kujtimet fëminore që shkoj ndërmend dhe që i ruaj me kujdes në kujtesë: mali i Shën Kostandinit, maja e së cilit zbardhej e para dhe nxihej e fundit; kolovajza e gjatë që dilnim e hapnin që me natë për ta bërë këtë në dëborë të pashkelur; çorapet e leshta me gjalm që bëheshin ujë nga dëbora që futej në çizma ose këpucë nga sipër; pleqtë e dëborës që na i prishnin arrakatët e mëhallës tjetër; Lefka, që s'dëgjonte dot zërat tanë të hareshëm dhe dilte na hidhte hi mbi kolovajzë; duart e vogla të skuqura e të fryra kopan nën dorashkat e lagura; e për më tepër, shoqëria dhe botëkuptimi i paqmë fëminor, i pacënuar nga hallet e nga brengat e jetës.

Duke pritur dëborën e parë në Paris po e ndjell edhe më shumë duke kënduar «Dëbora zbardhi maletë».